Hướng Dẫn Dành Cho Người Mới: Tokenomics Là Gì?

Trước khi đầu tư vào tiền điện tử, bạn nên phân tích để quản lý rủi ro cho khoản đầu tư của mình. Việc phân tích như vậy đòi hỏi quá trình xem xét kỹ lưỡng những khía cạnh chính của loại tiền điện tử đó. Tuy nhiên, các nhà đầu tư không bị giới hạn ở việc chỉ đầu tư vào tiền điện tử dạng coin mà cũng có thể đầu tư vào token. Những token đó cũng có giá trị. Khi bạn tiến hành phân tích xem mình có nên đầu tư vào token không, đó là Tokenomics. 

Tokenomics là từ đọc lược đi âm tiết của “token” và “economics”. Từ này có nghĩa là phân tích lý do tại sao một token có giá trị và tại sao nó đạt đến mức giá đó. Bằng cách xem xét các yếu tố khác nhau làm nên định nghĩa thế giới tiền điện tử, tokenomics đem đến câu trả lời cho những vấn đề tối ưu token và chức năng của chúng trong công nghệ blockchain. Nhưng trước khi đi sâu vào thế giới tokenomics, hãy cùng giải thích ngắn gọn về token.

Token Là Gì?

Token là các đơn vị được sử dụng cho một mục đích cụ thể và có giá trị dựa trên đặc điểm của chúng. Token thường được coi là tài sản có giá trị và đóng vai trò hơn cả một loại tiền tệ. Ví dụ: vé xem bóng đá có thể được coi là token vì có thể dùng để đi xem một trận bóng hoặc đổi lấy thứ gì đó khác.

Theo nghĩa tương tự, token cũng có thể được tìm thấy trong tiền điện tử. Các token này có thể sở hữu nhiều chức năng khác nhau trong một mạng lưới, bên cạnh công dụng chỉ được sử dụng làm tài sản giao dịch. Khái niệm về token trong tiền điện tử ngày càng mở rộng cùng với sự ra đời của Ethereum. Mạng Ethereum là công nghệ blockchain đầu tiên cung cấp nhiều dịch vụ phi tập trung hơn cho mọi người, thay vì chỉ giao dịch. Cũng giống như việc cần tiền để hoàn thành các giao dịch, các dịch vụ phi tập trung này trong mạng Ethereum cần token. Trong mạng Ethereum, chúng được gọi là token ERC-20.

Token có thể được phân loại thành hai loại chính: Lớp 1 và Lớp 2.

Token Lớp 1 là token gốc của một blockchain cụ thể và có thể được sử dụng để vận hành mọi dịch vụ bên trong đó. Hai ví dụ về token Lớp 1 trong tiền điện tử là Ether (ETH) trên mạng Ethereum và BNB trong chuỗi Binance.

Token Lớp 2 được sử dụng cho các ứng dụng phi tập trung trong một mạng lưới. Ví dụ: token OMG là Lớp 2 vì chúng được sử dụng cho OmiseGO – một dự án phi tập trung trong mạng Ethereum.

Một cách khác để phân loại token là dựa trên cách sử dụng. Có hai loại token: token bảo mật và token tiện ích

Token bảo mật được coi là hợp đồng đầu tư. Để được coi là hợp đồng đầu tư, những token này cần thu hút đầu tư bằng tiền, lợi nhuận và doanh nghiệp chung — và phát sinh từ những nỗ lực tính toán của những người khác. Quá trình xác minh hợp đồng này được gọi là Howey Test. Do đó, các token vượt qua Howey Test được coi là token bảo mật. Ví dụ về token bảo mật sẽ là cách thức Siafunds (SF) hoạt động trên mạng Sia.

Token tiện ích là những token đảm bảo hoạt động tài chính cho một mạng lưới. Thông thường, token tiện ích được cung cấp thông qua một đợt phát hành coin lần đầu (ICO) nhằm cấp vốn cho hoạt động phát triển dự án. Ví dụ: Basic Attention Token (BAT) là token tiện ích ban đầu được phân phối thông qua ICO. Giờ đây, token này có thể được sử dụng trong hoạt động quảng cáo phi tập trung trên trình duyệt Brave vận hành trên mạng Ethereum.

Token cũng có thể được phân loại là có thể thay thế hoặc không thể thay thế.

Token có thể thay thế có cùng giá trị và có thể được nhân bản. Vì các token có thể thay thế đối với tất cả mọi người đều giống nhau, bạn có thể thay thế một ETH này bằng một ETH khác vì chúng có cùng giá trị.

Tuy nhiên, các token không thể thay thế (NFT) không có cùng giá trị vì mỗi NFT là duy nhất. NFT thường là tài sản được mã hóa như tranh ảnh, tác phẩm nghệ thuật, đồ sưu tầm và bất động sản, v.v. Vì NFT là duy nhất nên không thể nhân bản. Điều này có thể làm giá trị của chúng cao hơn giá trị các token có thể thay thế.

Coin So Với Token

Vậy điểm giống và khác nhau giữa coin và token trong thế giới tiền điện tử là gì?

Giống Nhau

• Phi tập trung

o   Coin và token đều hoạt động trong công nghệ blockchain theo cách phi tập trung. Điều này có nghĩa là việc sử dụng token hoặc coin trong tiền điện tử không yêu cầu bên thứ ba hoặc các cơ quan trung ương – những bên thường điều tiết các dịch vụ này. 

• Giá trị

o   Coin và token đều có thể có giá trị. Mặc dù các yếu tố giá cả có thể khác nhau tùy theo coin và token, chúng đều có thể được mua hoặc bán với số lượng cần thiết.

Khác Nhau

• Độc lập

o   Coin có thể được sử dụng với một blockchain độc lập. Khả năng hoạt động này là điều mang lại lợi thế cho coin.

• Thay đổi giá trị

o   Có rất nhiều yếu tố bên ngoài quyết định giá của một coin. Tuy nhiên, sự thay đổi về giá trị của token bị ràng buộc nhiều bởi sự thay đổi về giá trị của tiền điện tử mà token đó dựa trên.

• Mục đích

o   Coin, theo như tên gọi, được thiết kế với mục đích đại diện cho giá trị tiền tệ. Mặt khác, token có thể được tạo ra vì mục đích vận hành các dịch vụ khác trong blockchain.

Tokenomics Là Gì?

Tokenomics là nghiên cứu về các token, cách token hoạt động, (các) mục đích của token và những yếu tố cần xem xét trước khi đầu tư vào tiền điện tử. Đây chính là khởi nguồn của tên gọi đó.

Nói chung, tokenomics là bất kỳ thứ gì có thể ảnh hưởng đến giá trị của token — bao gồm cả chính token đó.

Yếu Tố Tokenomics Nào Cần Xem Xét Khi Đầu Tư

Có nhiều yếu tố có thể xác định giá của token và tiền điện tử. Tuy nhiên, một số yếu tố trong số này khá quan trọng và cần lưu ý nếu bạn muốn đầu tư.

Tổng Nguồn Cung Và Vốn Hóa Thị Trường

Khi xem xét một loại tiền điện tử, quan trọng là phải xem xét tổng nguồn cung của coin. Thông thường, những loại tiền điện tử có tổng nguồn cung hạn chế có thể có giá trị ngày càng tăng trong tương lai. Điều này xảy ra bởi vì sự khan hiếm gây ra sự thiếu hụt trên thị trường. Sự thiếu hụt đòi hỏi giá phải tăng để đạt được trạng thái cân bằng. 

Mặt khác, nếu nguồn cung không giới hạn, giá trong tương lai có thể không tăng nhiều. 

Nguồn cung tiền điện tử có mối tương quan chặt chẽ với vốn hóa thị trường. Vốn hóa thị trường là tổng lượng tiền trong lưu thông nhân với giá hiện tại của một token. Vốn hóa thị trường pha loãng hoàn toàn là một ước tính giả định về vốn hóa thị trường nếu tổng nguồn cung tiền điện tử đều trong lưu thông.

Ngay cả khi một loại tiền điện tử có nguồn cung lớn hơn một loại tiền điện tử khác, điều đó không có nghĩa là nguồn cung trên thị trường nhất thiết phải lớn hơn. Điều tương tự cũng áp dụng với giá của một loại tiền điện tử. Giá cao hơn không nhất thiết có nghĩa là vốn hóa thị trường của một loại tiền điện tử lớn hơn các loại tiền điện tử khác.

Vốn hóa thị trường là một yếu tố quan trọng cần xem xét trước khi bạn đầu tư. Vốn hóa thị trường thấp hơn có thể có nghĩa là tiền điện tử đó có nhiều tiềm năng phát triển hơn. Đây là trường hợp của các loại tiền điện tử vốn hóa nhỏ (giá trị vốn hóa thị trường dưới $1 tỷ). Tiền điện tử có vốn hóa lớn (giá trị vốn hóa thị trường hơn $10 tỷ) có thể là một khoản đầu tư an toàn hơn, nhưng tiềm năng tăng trưởng của chúng có xu hướng nhỏ hơn.

Phân Bổ Và Phân Phối 

Trước khi tiền điện tử được ra mắt, việc phân bổ token có thể được thực hiện thông qua ra mắt công bằng hoặc khai thác trước. 

Ra mắt công bằng là phân bổ tiền điện tử một cách có tổ chức sau khi phát hành. Các token được phân bổ thông qua khai thác và số lượng khai thác thường phụ thuộc vào sức mạnh tính toán của các nút mạng trong blockchain.

Mặt khác, khai thác trước là phân bổ tiền điện tử trước khi loại tiền đó ra mắt. Điều này được thực hiện thông qua ICO, thu về tiền cấp vốn cho hoạt động phát triển tiền điện tử.

Hai mô hình này có tác động rất lớn đến cách phân phối token.

Nếu một loại tiền điện tử được ra mắt công bằng, thì hoạt động phân phối sẽ tập trung hơn vào các nút mạng có sức mạnh tính toán cao hơn vì họ có thể khai thác nhiều token hơn. Cách này được coi là “công bằng” bởi vì như vậy, những người đầu tư nhiều vào khai thác sẽ được hưởng nhiều hơn những người đầu tư ít.

Nếu tiền điện tử được khai thác trước, các token được bán thông qua ICO thường được bán cho các nhà đầu tư tổ chức và nhóm phát triển tiền điện tử, thay vì những nhà đầu tư lẻ. Do đó, hoạt động phân phối token không cân bằng khi các nhà đầu tư tổ chức sở hữu một phần lớn hơn trong tổng cung. Do đó, các nhà đầu tư như vậy có thể thay đổi đáng kể giá của tiền điện tử bằng cách bán các token cùng một lúc.

Tranh Chấp Và Lạm Phát

Khi tiền điện tử được khai thác trước, những người điều hành tiền điện tử có thể quyết định khóa lượng tiền trong lưu thông và phát hành token dần dần theo thời gian. Điều này đảm bảo với những nhà đầu tư lẻ rằng các nhà đầu tư tổ chức sẽ không nắm giữ tất cả token của họ cùng một lúc và gây mất cân bằng thị trường. Tuy nhiên, quan trọng là việc phát hành token phải hợp lý, có nghĩa là hoạt động phân phối được thực hiện với số lượng thấp qua các năm.

Lạm phát đề cập đến sự thay đổi giá trị của các token hiện có sau khi phát hành nhiều token cùng một lúc. Nếu có nhiều token trong nguồn cung, thì sẽ có thặng dư. Và bất cứ khi nào có thặng dư, giá sẽ giảm theo. Mặt khác, giảm phát ngược lại với lạm phát, trong đó khả năng nguồn cung hiện có có thể giảm – làm tăng giá của các token đang lưu hành.

Staking Và Tiện Ích

Staking là quá trình khóa token trong một khoảng thời gian cụ thể (tùy thuộc vào tiền điện tử) để nhận thu nhập thụ động hoặc phần thưởng từ mạng lưới. Vấn đề với staking là không thể di chuyển các token đã stake cho đến khi thời gian staking kết thúc. Nếu một số lượng lớn token được stake, thì nguồn cung sẽ bị hạn chế hơn trong thời gian staking. Điều này có thể ảnh hưởng đến giá của tiền điện tử. Có một số loại tiền điện tử có thời gian staking thấp hơn hoặc hoàn toàn không có thời gian staking. Do đó, các đợt tăng hoặc giảm giá lớn có thể không xảy ra vì người dùng có thể dễ dàng mua hoặc bán các token.

Tiện ích đề cập đến việc sử dụng các token. Nói một cách dễ hiểu, tiện ích của token là thứ khiến mọi người mua nhiều token đó hơn và do đó, làm tăng giá của tiền điện tử.

Đội Ngũ Và Cộng Đồng

Đội ngũ phát triển một loại tiền điện tử là một yếu tố khác rất đáng xem xét. Ví dụ: một trong những lý do tại sao BAT (Basic Attention Token) thành công là do đội ngũ điều hành token này. Những người có uy tín trong giới học thuật — như Brendan Eich và Brian Bondy — tạo niềm tin cho dự án BAT trước khi dự án được ra mắt. 

Nhóm phát triển BAT. Nguồn: Basic Attention Token

Cộng đồng cũng là một yếu tố quan trọng. Suy cho cùng, nếu không có những người mua token thì một loại tiền điện tử chẳng có giá trị gì. Vì vậy, nhóm phát triển tiền điện tử cần đảm bảo rằng họ thiết lập mối quan hệ tốt với cộng đồng, cũng như cố gắng mở rộng cộng đồng đó.

Bitcoin So Với ETH Tokenomics

Bitcoin và Ethereum là hai loại tiền điện tử lớn nhất dựa trên vốn hóa thị trường. Hãy xem Tokenomics của hai loại tiền điện tử này và sự khác biệt của chúng.

• Tổng nguồn cung
•  Bitcoin có nguồn cung hạn chế là 21 triệu BTC, trong khi Ethereum có nguồn cung không giới hạn.
• Vốn hóa thị trường
• Bitcoin có vốn hóa thị trường khoảng $940 tỷ vào tháng 4/2021, trong khi Ethereum có vốn hóa thị trường là $260 tỷ. Cả hai đều là tiền điện tử có vốn hóa lớn, có nghĩa là tiềm năng phát triển của chúng không như trước – khi vốn hóa thị trường dưới $1 tỷ.

Vốn hóa thị trường, vốn hóa thị trường pha loãng hoàn toàn, lượng tiền trong lưu thông của BTC. Nguồn: CoinMarketCap

Vốn hóa thị trường, vốn hóa thị trường pha loãng hoàn toàn, lượng tiền trong lưu thông của ETH. Nguồn: CoinMarketCap

• Phân bổ
  • Cả BTC và ETH đều được ra mắt công bằng, mặc dù một số lượng lớn ETH cũng đã được khai thác trước.
• Phân phối
  • Top 100 chủ sở hữu BTC sở hữu 32% tổng nguồn cung BTC.
  • Top 376 chủ sở hữu ETH sở hữu 33% tổng nguồn cung ETH.
• Tranh chấp
  • Vì Bitcoin được ra mắt công bằng nên không cần tranh chấp. Tuy nhiên, một số token Ethereum đang trong quá trình tranh chấp.
• Lạm phát
  • Vì Bitcoin có nguồn cung hạn chế nên không có lạm phát và giá của Bitcoin có thể tăng lên khi coin này trở nên khan hiếm hơn. Tuy nhiên, Ethereum có khả năng lạm phát cao vì nguồn cung không giới hạn.
• Staking
  • Staking có thể xảy ra trong các blockchain Proof of Stake (PoS). Vì Bitcoin có blockchain Proof of Work (PoW) nên không thể stake coin này. Có thể stake token Ethereum. Một số người stake token ERC-20 của họ để phát triển Ethereum 2.0.
• Tiện ích
  • Tiện ích của Bitcoin đóng vai trò là “vàng” của tiền điện tử. Các token Ethereum khác nhau về tiện ích. Là một mạng lưới, tiện ích của Ethereum cho phép mọi người vận hành các dịch vụ phi tập trung bằng cách yêu cầu phí gas. Càng nhiều dịch vụ, càng nhiều phí gas. Càng nhiều phí gas, vốn hóa thị trường càng lớn.
• Đội ngũ
  • Một yếu tố hấp dẫn đằng sau thành công của Bitcoin là nhà sáng lập vô danh với biệt danh Satoshi Nakamoto. Đối với Ethereum, những hiểu biết sâu sắc và sức hút của Vitalik Buterin là bước đệm để thiết lập uy tín.
• Cộng đồng
  • Cả Bitcoin và Ethereum đều có cộng đồng khổng lồ, vì đây là hai loại tiền điện tử lớn nhất trên thế giới.

Điểm Mấu Chốt

Kết luận, Tokenomics là mọi thứ liên quan đến token trong tiền điện tử. Từng yếu tố về Tokenomics nên được phân tích cẩn thận trước khi đầu tư vào tiền điện tử.

Tokenomics là một lĩnh vực nghiên cứu tương đối mới, nhưng lĩnh vực này có thể trở thành một trong những lĩnh vực kinh tế phụ lớn nhất trong tương lai.

Với kiến ​​thức mới có được về tiền điện tử, bạn còn chần chừ gì mà chưa đăng ký tài khoản với Bybit?